Yazar: KEMAL ARAS
Danışman: DOÇ. DR. JULİDE AKYÜZ ORAT
Yer Bilgisi: Kafkas Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Bölümü / Tarih Anabilim Dalı / Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (2010)
Özet: “Muhacirlik Türkiye tarihinin önemli sorunlarından biri olmuştur. En önemli göçlerin gerçekleştiği bölgelerin başında Balkanlar ve Kafkaslar gelmektedir. Bu göçler daha çok siyasi ve ekonomik nedenlerle gerçekleşmiştir. Önemli göçlerin gerçekleştiği Güney Kafkasya’nın önemli bir bölgesi olan Revan XVI. yüzyıl sonlarında Osmanlı hakimiyetine girmiştir. O tarihten itibaren Revan Hanlığının kurulduğu XVIII. yüzyılın ortalarına kadar Revan Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında sürekli olarak el değiştirmiştir. Revan Hanlığı kurulduktan sonra sürekli olarak Rusya ve İran’ın saldırılarına uğramıştır. XIX. yüzyıl başlarında Rusya’nın Kafkasya istilasıyla birlikte Revan Rusya’nın kontrolüne girmiştir. Kurulduğundan beri Karadeniz ve Kafkaslara doğru yayılmacı bir politika izleyen Rus Çarlığı, bölgenin sahipleri olan Türk ve Müslümanları Osmanlı Devleti’nin topraklarına doğru sürgün etmiştir. Bölge Rusya’nın hakimiyetine geçmeden önce Revan ahalisinin büyük çoğunluğu Müslümanlardan oluşmaktaydı. Rusya bölgeyi Müslümanlardan temizlemek ve Hıristiyanlaştırmak adına bölgedeki Müslüman ahaliyi Osmanlı topraklarına göçe zorlanmıştır. Osmanlı Devleti’ne sığınmak zorunda kalan yüz binlerce muhacir iskân edilmek üzere Anadolu’nun çeşitli illerine gönderilmiştir. Yöre halkına karışık iskân edilen muhacirler önceleri hoş karşılanmamışsa da onların yeni yurtlarına uyumlarını, yerli halk ile kaynaşmalarını hızlandırmış ve böylece birlik olmaları sağlanmıştır. Muhacirlerin iskânıyla birlikte ıslah edilen araziler sayesinde tarımsal istihsal artmış ve bölge şenlenmiştir. Her biri ayrı çile ve sıkıntıya neden olan bu muhacirlik, aslında yeni ve daha güçlü bir yaşamın temellerinin atılmasını da sağlamıştır. Göçe zorlanan Müslüman Muhacirlerinin yerine ise daha çok Ermeniler yerleştirilmiştir. Ermenilerin yerleştirilmesi ile birlikte XIX. yüzyıldan itibaren Müslüman şehir olma hüviyetini kaybederek XX. yüzyılın başında tamamıyla bir Hıristiyan şehri olacaktır. Revan’dan Osmanlı ülkesine en son göç olayı ise Birinci Dünya Savaşı sırasına denk gelmektedir. Muhacir olan Müslümanlar büyük bir çoğunluğu Anadolu’ya ulaşmadan ölmüşlerdir. Bunların sayıları hiçbir zaman tespit edilememiştir.”