Yazar: MEHMET ÇELİK
Danışman: DOÇ. DR. ŞARİKA GEDİKLİ BERBER
Yer Bilgisi: Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı / Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı
Konu: Tarih; Uluslararası İlişkiler
Doktora Tezi (2017)
Özet: “Lübnan’ın etnik ve kurumsal yapısında önemli bir unsur olan Ermeni Diasporası, 1915 olaylarından sonra başlayan yoğun göç ile oluşum sürecine girdiği bilinse de bu dönem öncesinde de Lübnan’a yerleşimi ve faaliyetleri açısından Lübnan sosyolojisinin bir parçası olmuştur. 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarına kadar Lübnan’daki mevcut durumları itibarıyla dönemin toplumsal ve kurumsal dokusunda yer edinen Ermeniler, bu yıllarda Türkiye’de meydana gelen olaylar sonrasında Anadolu ve diğer bölgelerdeki Ermeniler için de sığınak olmuştur. Lübnan’a Ermeni Sevki ve İskânı, 1915 Olayları’ndan sonra büyük oranda gerçeklemiş 1921-1923 yılları arasında yerleşme devam etmiş ve 1939 yılı itibari ile Türkiye’den gelen Ermeni göçleri son bulmuştur. Lübnan’daki Manda yönetiminin hâkimiyet evresinde vatandaşlık verilen ve kimlik olarak tanınan Ermeni cemaati, bu dönemlerde etkin bir siyasi unsur olmasalar dahi mecliste temsil edilmişlerdir. Manda sonrasında partilileşmenin radikal bir hal alması ve doktirinel yaklaşımlarından ötürü Ermeni partileri arasındaki çatışma, Ermeni cemaati içerisinde bölünme ile sonuçlanmıştır. Diaspora Ermeniliğinin bugünkü yapısının en önemli unsurları arasında yer alan Ermeni siyasi partileri (Taşnak, Hınçak, Ramgavar ve diğer), Ermeni siyasi ve sivil oluşumları da Lübnan’daki Ermeni Cemaatinin kurumsal kimliğinin yanı sıra Ermeni Diasporası açısından da önem arz etmektedir. Lübnan’daki sivil çatışma ortamının, Arap-İsrail savaşlarının, bölgesel ve küresel eksende ortaya çıkan olayların ve nihai olarak Sovyetlerin dağılmasıyla Ermenistan’ın bağımsız olmasına kadar geçen evrede Lübnan’daki Ermeni Diasporası da bu kronolojide evrilmiştir. Lübnan’daki Ermeni Diasporası’nın kurumsal kimliğinde ve organizasyonlarında etkin ve itici bir güç olan Ermeni partileri ve Katoğigosluk makamı, Ermeni cemaatinin radikalleşmesinin de önünü açmıştır. Bu durumun nedeni Lübnan’daki konfesyonel sistem ve devlet organizasyonunun kültür, eğitim ve basın hayatında kendine alan açamaması ve özel sektörün bu alana girmesine olanak sağlaması Ermeni toplumu özelinde Ermenilere kimlik, tarih ve aidiyetlerini devam ettirme imkânı vermiştir.”