Yazar: ÖMER DELİKGÖZ
Danışman: DOÇ. DR. SEZAYİ ÇOŞKUN; PROF. DR. ALİ BUDAK
Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı / Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
Konu: Türk Dili ve Edebiyatı
Doktora Tezi (2016)
Özet: “Osmanlı İmparatorluğu’nda son yüzyılda Avrupa’dan gelen fikriyatın dönüştürücü etkisiyle, sosyal ve siyasi gündem kaynaklı olaylar bir kimlik sorununa evrilir. Özellikle Balkan Harbi’nin parçalayıcı etkisi, kurgulanan yeni ‘Osmanlı Milleti’ algısını imkansız hale getirirken millî kimlik bilinci üzerinden şekillenen devlet anlayışını zorunlu kılar. Farklı kimlikleri bir arada bulundurma ilkesine dayalı Osmanlı devlet sistemi, her ne kadar reformist bir yaklaşımla ve geleneksel siyasi üslubunu devam ettirerek sorunu çözmeye çalışsa da konjonktürel tavır buna izin vermez. Bu noktada millî kimlik inşa süreçleri, Osmanlı’nın tüm sosyal kimliğinin tekrar düzenlenmesini gerekli kılan bir yapıda tezahür eder. XIX. yüzyıl sosyalizasyon odaklarının en işlevsel aracı olan roman, bu bağlamda ön plana çıkar. Tanzimat romanı modernleşmeye dair izlerin sürüldüğü en önemli tanıklardan biridir. Bu noktada siyasi sosyal hayatın kimlik sorunu tartışmalarından ne derece etkilendiğinin izini sürmek yine roman türü ile mümkün olur. Farklı etnik kimliklerin yaşadığı Osmanlı’da roman türü, bu çeşitliliğin farkında bir siyasal-sosyal özne olarak gelişir. Ne kertede politik örgütlenme aracı olarak kullanılabildiği tartışılır olsa da yeni bir tür olan romanın, yeni kimlik algılarının şekillenmesine vesile olduğu görülür. Osmanlı toplumunu içerisinde yüzyıllardır bir yaşam kültürü meydana getiren Türk ve Ermenilerin, yeni kimlik bilinçlerini algılama biçimlerini ortaya koymak bu açıdan oldukça önemlidir. Bu çalışmada Ermeni Harfli Türkçe ve Arap Harfli Türkçe yazılan kimi romanlar üzerinden Osmanlı’da kimlik sorunu etnik, dinî, aydın kimliği ve toplumsal cinsiyet bağlamında ele alınmaya çalışılırken farklı kimlik katmanlarının edebiyat ile ilişkisi irdelenecektir.”