Yazar: YILMAZ KOÇ
Danışman: PROF. DR. SADIK SARISAMAN
Yer Bilgisi: Afyon Kocatepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Bölümü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (2009)
Özet: “Osmanlı parlamentosunda azınlıklar da temsil edilmişlerdir. Azınlıklar içerisinde yer alan Ermenilerden, Birinci Meşrutiyet döneminde onsekiz, İkinci Meşrutiyet döneminde ondokuz mebus, Osmanlı Mebusan Meclisinde görev yapmıştır. İkinci Meşrutiyetin dördüncü devresinde ise Mecliste Ermeni mebus bulunmamaktadır. Ermeni mebusların Meclisteki faaliyetleri incelendiğinde, genel olarak Osmanlıcı bir düşünceye sahip oldukları söylenebilir. Öyle ki, Birinci Meşrutiyet döneminde Osmanlı Rus savaşı çıktığında, Mebusan Meclisinde Ruslara karşı tepki gösterenler arasında Ermeni mebuslar önemli bir yer tutmuştur. Canlarıyla ve mallarıyla ne yapılmak gerekiyorsa yapabileceklerini bildirmişlerdir. Ayrıca, Meclis çalışmalarına ciddiyetle katılmışlar, idari, hukuki, askeri meselelerde düzeltilmesi gereken aksaklıkları tüm samimiyetleriyle dile getirmişlerdir. İkinci Meşrutiyet döneminde de Ermeni mebuslar bu samimi tutumlarını bir süre devam ettirmişlerdir. Özellikle birinci devrede Meşrutiyetin ilan edilmesini sevinçle karşılamışlar ve bunu sık sık dile getirmişlerdir. Yine bu dönemde Meclis çalışmalarına tüm samimiyetleriyle katılmışlardır. Birinci devreden sonra ise, Meşrutiyetin kendilerine bir şey kazandırmadığını düşünmüş olmalılar ki, Meclis konuşmalarında gözle görülür bir azalma olmuştur. Ermeni mebusların Meşrutiyetten beklediklerini bulamamaları Meclis dışındaki faaliyetlerine de yansımıştır. Ermeni mebusların bir kısmı, Osmanlı devletinin aleyhine olan birçok faaliyete katılmıştır. Ayrıca, ihtilal faaliyetlerini yürüten Hınçak ve Taşnaksutyun Cemiyetlerinin üyesi olan ve aktif faaliyet yürüten Ermeni mebuslar da vardır. İkinci Meşrutiyet dönemindeki Ermeni mebusların büyük çoğunluğunun Meclis içi ve Meclis dışı faaliyetleri birbiriyle tezat oluşturmaktadır. Meclis içinde, Osmanlı devletine bağlı olduklarını belirten bazı Ermeni mebuslar, Meclis dışında ise ihtilal faaliyetlerinde bulunmuşlar, Osmanlı devletini arkadan vurmuşlardır. Bu faaliyetlerinden dolayı yargılanan Ermeni mebusların yanında, yargılama sonucu idam edilenler de olmuştur.”
Anahtar Kelimeler: Ermeni, Osmanlı, Meşrutiyet, Mebusan Meclisi, Mebus