Yazar: SEMRA TOMBUL
Danışman: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA ÇABUK
Yer Bilgisi: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (2019)
Özet: “Köklü bir tarihe sahip olan Muş bölgesi birçok farklı medeniyete ve ulusa ev sahipliği yapmıştır. Sultan Alparslan’ın 1071 Malazgirt Zaferi ile kapıları Türklere ve Müslümanlara açılan bölgede Hristiyanlar ve Müslümanlar yüzlerce yıl beraber huzur ve barış içerisinde yaşamıştır. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde içinde bulunduğu sıkıntılı durum, Balkan coğrafyasındaki Hristiyan azınlıkların devletten ayrılarak bağımsızlıklarını ilan etmeleri ve emperyalist Avrupa Devletlerinin Osmanlı Devleti’ni yıkmak için Anadolu coğrafyasında yaşayan Ermeni halkını kışkırtması sonrasında Anadolu’nun birçok bölgesinde isyanlar çıkmıştır. Bu isyan hareketleri Muş’taki huzur ortamını da bozmuştur. Muş’ta Ermeni ihtilal örgütleri, XIX. yüzyılın ortalarından itibaren zaman zaman karışıklıklar çıkararak şehir merkezinde ve köylerinde Müslümanlara karşı katliamlara girişmiştiler. Ermeniler Muş’ta yaşanan 1894 isyanları öncesinde Rusya ve Amerika gibi ülkelere çalışma bahanesiyle gitmiş, askeri eğitim aldıktan sonra birçok mühimmatla Muş’a geri dönmüşlerdir. XIX. yüzyılın sonunda Amerika ve Avrupa’da Ermeniler yararına dernekler kurulmaya başlanmıştır. Özellikle Avrupa ülkelerinde misyonerler vasıtasıyla toplanan paralar ve silahlar Muş bölgesine getirilerek Ermenilere yardım amacıyla dağıtılmıştır. Ekonomik olarak bölgedeki Müslümanlardan ileri bir seviyede olan Ermeniler, Osmanlı Devleti’ne karşı bağımsızlık hareketlerini başlatmışlardır. Muş’ta 1885 yılından 1920 yılına kadar devam eden sürede sık sık isyanlar çıkaran Ermeni örgütler, bölgede Müslümanlara ve kendilerine destek vermeyen Hristiyan halka yönelik katliamlar yapmışlardır.”