Yazar: AKIN ÇELİK
Danışman: PROF.DR. SABAHATTİN ÖZEL
Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü / Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı
Konu: Tarih; Türk İnkılap Tarihi
Yüksek Lisans Tezi (2003)
Özet: “Osmanlı Devleti, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda imzalanan Berlin Antlaşması ile Ermeniler ile ilgili ıslahat yapmayı kabul etmiştir. Böylelikle Ermeni sorunu uluslararası bir sorun haline gelmiştir. Bundan sonra bağımsızlık hayalleri kuran Ermeniler, Avrupa devletlerinin de desteği ile Birinci Dünya Savaşındaki faaliyetleri ile Osmanlı Devleti’ni zor durumda bırakmışlardır. Ermenilerin cephedeki ve cephe gerisindeki faaliyetlerini durduramayan Osmanlı Hükümeti 27 Mayıs 1915 tarihinde çıkardığı geçici sevk ve iskan kanunuyla savaş bölgelerindeki Ermenileri güney bölgelerine sevk etmiştir. Osmanlı Hükümeti, sevkiyat esnasında meydana gelebilecek olumsuzlukları önlemek için gerekli tedbirleri almış ve görevini suiistimal edenleri anında cezalandırmıştır. Fakat mütareke sonrasında, İtilaf devletlerinin baskısıyla, İttihat ve Terakki Partisi muhalifi Osmanlı hükümetleri tehcir meselesini İttihatçılıkla birlikte ele alarak, tehcir sırasında suiistimalleri olanları yargılamak için Divan-i Harb-i Örfileri kurmuştur. Bu Divan-i Harb-i Örfilerde Yozgat Tehciri Davası, Trabzon Tehciri Davası, İzmit Tehciri Davası, Büyükdere Tehciri Davası, Musul Tehciri Davası, Elazığ Tehciri Davası gibi tehcir davaları görülmüştür. Bu davaların neticesinde somut olmayan delillere dayanılarak sanıklar hakkında İdam, Hapis, Beraat gibi muhtelif kararlar verilmiştir. Divan-i Harb-i Örfilerin vermiş olduğu kararlar tartışma konusu olmuştur. Dönemin İstanbul basını da önemle üzerinde durduğu bu konuda lehte ve aleyhte olmak üzere iki farklı tavır sergilemiştir. İstanbul basınının göstermiş olduğu bu farklı yaklaşımlar, Ermeni sorununun siyasi boyutunu da açıkça ortaya koymuştur. Bu çalışmada Mondros Mütarekesi sonrası İstanbul basını incelenerek, tehcir davalarının duruşma safhaları ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Bunun yanı sıra, dönem basınının konuya bakış açıları karşılaştırmalı bir şekilde sunulmuştur.”