Yazar: BAYRAM AYNA
Danışman: PROF. DR. AHMET EYİCİL
Yer Bilgisi: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı / Tarih Bilim Dalı
Konu: Tarih
Doktora Tezi (2018)
Özet: “Ermeniler ve Kürtler, Osmanlı Devleti hâkimiyetinde yüzyıllarca barış içinde yaşadı. 19. yüzyıl başlarından itibaren başta Amerika, İngiltere, Fransız misyonerler ve Rus ajanların bozgunculuk faaliyetleri ile ülkenin iç barışı bozulmaya başladı. Misyonerler tarafından açılan okullar, hastaneler ve yardım cemiyetleri vasıtasıyla Osmanlı Devleti’ni oluşturan unsurlar arasında millî duygular harekete geçirilmeye başlandı. Söz konusu sömürgeci devletler, çıkarlarını elde etmek için Kürtleri ve Ermenileri kullanma yoluna gitti. Bu amaçla çok sayıda dernek ve cemiyetler kuruldu. Kendilerine vaat edilen bağımsızlık hayaline kapılarak, misyonerlerle her türlü iş birliğini yaptılar. Ermeniler kurdukları cemiyetler ve derneklerle başta Doğu Anadolu olmak üzere ülkenin dört bir yanında terör faaliyetlerinde bulundu. 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması ile Ermeni sorunu uluslararası bir boyut kazandı. Antlaşmanın 61. maddesiyle Osmanlı Devleti Ermenilerin yaşadığı bölgelerde ıslahat yapmayı ve Ermenileri, Kürtlere karşı korumayı kabul etmişti. Bu anlaşma Kürt- Ermeni ilişkilerindeki bozulmaların temelini teşkil etmektedir. 1894-1895 Ermeni isyanları sırasında başta Rusya olmak üzere diğer Avrupa ülkelerine firar eden Ermeniler, 1908 yılında ilan edilen İkinci Meşrutiyet ile çıkarılan genel af ile geri döndüler. Dönen Ermeniler firar etmeden Kürtlere sattıkları arazileri haksız yere el konulduğunu bahane ederek tekrar talep ettiler. Kürt-Ermeni ilişkilerindeki sorunların başında arazi meselesi gelmekteydi. Bunun yanı sıra asayiş olayları, hırsızlık, eşkıyalık faaliyetleri, kız kaçırma olayları vardı. I. Dünya Savaşı yıllarında, Ermeni-Kürt ilişkileri daha da bozuldu. Ermeniler başta Ruslar olmak üzere tüm işgalci devletlerle iş birliği yaptılar. Ermeniler Rus ordusuna katılarak birlikte yaşadıkları Kürtleri katletmeye başladılar. Kürt aşiretlerinin bir kısmı Rus ajanlarının tesiriyle ya tarafsız kaldılar ya da bağımsız Kürt devleti kurma hayaline kapılarak Ruslarla iş birliği yaptılar. Fakat Kürt aşiretlerinin büyük çoğunluğu Osmanlı Devleti’nin yanında yer aldı. I. Dünya Savaşı Kürtler ve Ermenileri arasındaki ilişkileri tamamen bozulmasına neden oldu. Paris Barış Konferansı’nda başta Fransa, İngiltere, Amerika ve Rusya’nın bütün çabalarına rağmen Doğu Anadolu’da bir Kürt-Ermeni devleti kurulamadı. Ermenilerle aynı coğrafyada yaşayan ve nüfus olarak daha fazla olan Kürtler, Ermenilerin hâkimiyetine girerek kurulmaya çalışılan Kürt-Ermeni devleti fikrine destek vermediler. Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadele’de düşmana karşı, Türk kardeşleriyle birlikte mücadele eden Kürtler, sömürgecilerin planlarının amacına ulaşamamasında önemli rol oynadı.”