Yazar: REFİYE YILMAZ
Danışman: Y.DOÇ.DR. CEYHAN KOÇ
Yer Bilgisi: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (2002)
ÖZET: “Ermeni Sorunu, ikinci Meşrutiyet’in ilanından Birinci Dünya Savaşı’na kadar geçen sürede, Osmanlı Devleti’nin iç ve dış politikasını etkileyen bir konu olmaya devam etti. Ermeni komiteleri, Meşrutiyetin ilanından sonra şubeler açarak teşkilatlarını güçlendirmeye, halk üzerinde nüfuzlarını arttırarak seçimleri kazanıp meclise girmeye çalıştılar. Meşrutiyet öncesinde anayasayı yürürlüğe koymak ve Sultan İkinci Abdülhamit’i tesirsiz hale getirmek amacıyla Jön Türklerle (Genç Türk) başlattıkları ittifakı Meşrutiyet sonrasında da özellikle seçim zamanları arttırarak sürdürdüler. İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra Ermenilerin ilk fiili hareketi Adana ‘da oldu. Ermeni komiteleri yoğun bir hazırlık devresinden sonra Avrupa Devletleri’nin yardımıyla Adana ve çevresinde bir Ermeni Devleti kurmak için Adana olayını çıkardılar. Bu olay sonunda Ermeni komiteleri amaçlarına ulaşamadılar ama tahrik edip, savaşa tutuşturdukları binlerce Türk’ün ve Ermeni’nin ölmesine sebep oldular. Ermeni Sorunu, Osmanlı Devleti’nin Balkan Savaşı’nda yenilmesiyle daha da önem kazandı. Avrupa Devletleri, Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermenistan kurulması anlamına gelen Ermeni reformlarını tekrar gündeme getirdiler. Uzun görüşmelerin sonunda 8 Şubat 1914’te son Ermeni reform projesi Osmanlı Devleti tarafından kabul edildi. Ancak gizli bir işgal planı olan bu antlaşma Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla kağıt üzerinde kaldı. Ermeni Sorunu, Osmanlı Devleti’nin bütün gayretlerine rağmen sona ermeyerek Birinci Dünya Savaşı’na girerken de en önemli konu olmayı başardı.”