TBMM Başkanı Cemil Çiçek, Almanya Federal Cumhuriyeti Federal Meclisi Başkanı Norbert Lammert’e 1915 Olayları’yle ilgili yaptığı açıklamalara yanıt niteliğinde bir mektup yazdı ve tarafsızlık beklediğini vurguladı.
Alman Meclis Başkanı Norbert Lammert, 3 Temmuz günü Alman Cumhurbaşkanı Gauck ve Şansölyesi Merkel’in de katıldığı “Birinci Dünya Savaşı’nın 100. Yılı” etkinliğinde yaptığı konuşmada “Ermenilerin sürülmesi ve yok edilmesiyle birlikte deportasyon ve kitlesel cinayet bir savaş aracı haline geldi” demişti. İki dünya savaşının ortaya çıkardığı olumsuz sonuçların üstesinden zorlukla gelindiğinin altını çizen Lammert, sözlerini “Avrupa’daki şiddetsizlik iki dünya savaşının kurbanlarının anısına yönelik esas saygı mesajıdır” diyerek sonlandırmıştı.
Ulusal güvenlik ve zorunluluk vurgusu
Lammert’in bu sözlerine yazdığı bir mektupla cevap veren Meclis Başkanı Cemil Çiçek, tehcir kararının Birinci Dünya Savaşı koşullarının dayattığı bir karar olduğunu, o dönemde Ermeni vatandaşların yine bir Osmanlı toprağı olan Suriye’ye tenkil edildiğini yazdı ve “Bu yönüyle tehcir ne bir deportasyon ne de bir kitlesel cinayettir. Tehcirin bir askerî gereklilik olduğu hususunun Almanya tarafından çok iyi bilindiği kanaatindeyim” dedi. Ulusal güvenlik gerekçesiyle alınan kararın uygulanmasında dönemin koşulları nedeniyle çok sayıda Ermeni vatandaşın hayatını kaybettiğini belirten Çiçek, 19. yüzyılda Osmanlı’nın Balkanlardaki nüfusunun da zorunlu göçe mecbur kaldığını hatırlatarak “Geçmişte yaşanan acılar arasında sıralama yapmak, bazılarının acılarını öne çıkarırken diğerlerinin acılarını görmezden gelmek, tüm bu savaşlarda hayatlarını kaybedenler için de haksızlık olacaktır. İnsanlık geçmişte yaşanan acılardan ders çıkarıp bir daha yaşanmaması için birlikte gayret göstermelidir” dedi. Bu bağlamda Ortak Tarih Komisyonu kurulması, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın 1915 Olayları başlangıcının yıldönümü olan 24 Nisan 2014’te bir taziye mesajı yayınlaması gibi adımlara dikkat çeken Meclis Başkanı, “Diyalog adına önemli bir adım teşkil ettiği herkesçe teslim edilen söz konusu mesaja Ermenistan’ın olumlu bir karşılık vermesini temenni ediyoruz. Bu kapsamda, dost ve müttefik Almanya’dan üzerinde bilimsel ve hukuki bir uzlaşının bulunmadığı bir konuda tarafsız bir tutum sergilemesini, Ermenileri geçmişte yaşananlara ilişkin olarak adil bir hafıza inşası konusunda diyaloğa imale etmesini bekliyoruz” sözleriyle mektubunu sonlandırdı.
Lammert hangi geçmişi kastetti?
Çiçek’in Almanya’dan beklediği tarafsızlık şu an için pek mümkün görünmüyor. Alman Meclisi, 2005’te aldığı bir kararla 1915 Olayları’nı “soykırım” olarak nitelemiş, Meclis Başkanı Norbert Lammert da geçen sene Erivan’daki Soykırım Kurbanları Anıtı’nı ziyaretinde 2005 kararıyla ilgili olarak “Biz bu kararı geçmişimizi dikkate alarak ve kendi tarihine yönelik özeleştirel tutumun doğru karar vermede önemli önkoşullardan biri olduğu bilinciyle verdik” demişti. Lammert’in sözleri ilk etapta III. Reich dönemine yapılan bir atıf olarak değerlendirilebilir; fakat 1915 tehcir kararında ve kararın uygulanmasında Almanların da ciddi bir rolü ve hatta teşviki olduğunu savunan görüş, bu sözlerden farklı anlamlar çıkarabilir. Vahakn Dadrian, Artem Ohandcanyan, Christoph Dinkel gibi isimlerin göz yummadan zorunlu bırakmaya uzanan geniş bir skalada değerlendirdikleri Alman etkisi, Ulrich Trumpener gibi Alman tarihçilerce reddedilmişse de akademik bir tartışma ve araştırma konusu. Belki de Soykırım Anıtı’nı gezerken Lammert’in aklında da bu konu vardı.