Yazar: DEMET ÖZTÜRK
Danışman: DOÇ. DR. ÖMER ERDEN
Yer Bilgisi: Ordu Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı / Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (2017)
Özet: “Ermeniler, Osmanlı Devleti hâkimiyetinde refah ve huzur içinde yaşayan bir cemaat iken Batılı devletler ve Rusya’nın kışkırtmaları, misyonerlerin faaliyetleriyle bağımsızlık düşüncesi etrafında toplanmaya ve bu amaç uğrunda hareket etmeye başlamışlar. Bu hedeflerini gerçekleştirmek için komite ve cemiyetler aracılığıyla şiddet olaylarına başvurmuşlardır. Birinci Dünya Savaşı’nda, özellikle Doğu Anadolu’da meydana gelen şiddet olayları neticesinde devlet zorunlu olarak tedbir alma yoluna gitmiştir. Bu tedbirlerin en önemlisi 27 Mayıs 1915’te çıkarılan Sevk ve İskân Kanunu’dur. Anadolu’nun birçok yerinde örgütlenerek silaha sarılan Ermeniler, Samsun’dan Trabzon’a kadar olan bölgede büyük ölçüde çetecilik faaliyetleri ile Müslüman halka büyük zarar vermişlerdir. Özellikle 1895 yılında Trabzon’da cereyan eden olaylar sonuçları bakımından önem arz etmektedir. Doğu Karadeniz’deki Ermeniler, ilk etapta Sevk ve İskân Kanunu’nun kapsamı dışında kalmışlardır. Ancak 1915 Şarkikarahisar’da yaşanan Ermeni isyanı, kanun kapsamının genişletilmesine ve Trabzon, Giresun, Ordu, Canik (Samsun) havalisindeki Ermenilerin göç ettirilmesine neden olmuştur. Yapılan göç hükümet tarafından belirlenen kurallara göre uygulanmış ve kişilerin inisiyatifine bırakılmamıştır. Trabzon Valisi Cemal Azmi Bey Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki Ermeni sevkini yöneten ve uygulayan en yetkili kişidir. Ayrıca Trabzon Amerikan Konsolosu ve Samsun Amerikan Konsolosu sevkiyatı başından itibaren izlemişlerdir. Aynı şekilde Amerikalı ve Alman misyonerler de hem Ermenilerin sevkine eşlik etmiş hem de sevk boyunca ve sonrasında Ermenilere yardımlarda bulunmuşlardır. Üç ana bölümden oluşan bu çalışmada; Trabzon merkez sancağı, Ordu ve Giresun kazaları ile Canik (Samsun) mutasarrıflığından yapılan Ermeni göçleri incelenmiştir.”