OKTAY ÖZEL – 93 HARBİ SONRASI DEĞİŞEN GAYRİMÜSLİM İLİŞKİLERİ

Berlin Antlaşması’nın belirli maddeleri Osmanlı tebaası olan gayrimüslim tebaanın haklarını büyük devletlerin de korumasına veren maddelerdi. Dolayısıyla Osmanlı Devleti’nden bir talep söz konusuydu; büyük devletlerin talepleri. Gayrimüslimlerin temel haklarını korumaya dönük talepler, otonomi talepleri, bulundukları bölgelerde onların yerel meclislerde daha nüfuslarıyla orantılı bir şekilde temsilini isteyen talepler ve üçüncüsü de gayrimüslimlere dönük şiddetin durdurulmasına dönük talepler. Bu üçünün kombinasyonu, bundan sonraki süreci karmaşık olarak tetikleyen, etkileyen ve belirleyen kombinasyonlardı. 1880’lerden itibaren bunlara iki aktör daha katıldı. Gayrimüslim kitlenin içinden özellikle Ermeni topluluğun içinden doğan politik, devrimci, şiddeti de bir politika olarak kullanan Taşnak ve Hınçak siyasi örgütlerinin ortaya çıkışı söz konusu.