Bizans İmparatorluğu döneminde Ermenilerin, M.S. IV.-XI. yüzyıllar arasında ağırlıklı olarak imparatorluğun doğu sınırında kuzeyde Aras Nehri’nden Yukarı Dicle Nehri’ne kadar Boton Çayı’nı da içine alan Ermenistan’da yerleşik oldukları görülür. XI. yüzyılın ortalarından itibaren yerleşim önce İç Anadolu’ya sonra Kilikya bölgesine kayar.
IV. yüzyıl başlarında Ermeni Kilisesi’nin kutsal merkezi Eçmiyazin Arsasid/ Arşaguni hanedanın başkentidir. Bu hanedanın toprakları Bizanslılar ve Sasaniler arasında paylaşıldıktan sonra Katolikos I. Hovhannes Mandakuni (478-490) katolikosluk merkezini Dvin’e taşır.
V. yüzyılın ortalarından itibaren Sasani toprakları içinde kalan Ermenistan’da, Sasaniler Zerdüştlüğü kabul ettirmek için çabalar. Bu baskı karşısında Ermeni feodal beyleri dini kimliklerini korumak üzere V. yüzyıl boyunca mücadele eder. Bu dönemde, Kamsarakan Beyleri Kars, Ani ve Kağızmanderesi çevresinde, Mamikonyan Beyleri Bagrevand (Eleşkirt) ve Dvin çevresinde, Bagratlı Beyleri Doğu Beyazıt ve İspir’de, Vanand Beyleri Kars ve Sarıkamış civarında, Ardzruni Beyleri Van Gölü’nün doğusunda, Khorkhoruni beyleri Ahlat ve Erciş civarında, Genuni Beyleri Malazgirt ve Bulanık çevresinde Suinik Beyleri ise Nahçıvan ve Karabağ bölgesinde egemendir. Dönemin bu beylikleri Sasanilerin baskılarına karşı Hristiyan kimliğinin muhafazası için birleşerek ortak isyan hareketleri yürütürler.
Ayrıntılı bilgi için: http://dunyasavasi.ttk.gov.tr/upload/files/Ermeni_Kulliyat/1-Cilt/8-_Guner_SAGIR.pdf