Yazar: ŞİNASİ EROL
Danışman: Y.DOÇ.DR. M. SALİH MERCAN
Yer Bilgisi: Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (2003)
Özet: “Türk Tarihinde Ermeniler ve Ermeni-Rus İlişkileri” adlı yüksek lisans bitirme tezi dört bölümden meydana gelmektedir. Ana bölümlere geçilmeden önce giriş bölümünde Ermeni kimliği hakkında bilgi verilerek Ermenilerin menşei ve tarih sahnesine çıkışları ile Ermenilerin yaşadığı bölgeler belirtilmiştir. Birinci bölüm “Tarihte Ermeniler” ana başlığı altında oluşturularak, Ermenilerin İranlılar, Makedon ve Selefkoslar, Roma-Bizans, Sasaniler, Araplar ve Türklerin hakimiyetleri altında geçen dönemlerinden bahsedilmiştir. İkinci bölümde Türkler’in Anadolu’ya akınları sırasında ve Selçuklular dönemindeki Türk-Ermeni ilişkilerinden bahsedilmiştir. Biraz daha detaya inilerek Büyük Selçuklu Devleti hükümdarlarından Alparslan ve Melikşah dönemlerindeki Türk-Ermeni ilişkileri irdelenmiştir. “Şark Meselesi” hakkında geniş bir bilgi verilmiştir. Bununla beraber Şark Meselesi’nin ortaya atılışı ve Şark Meselesi’nin gelişmesi, Rusya’nın Şark Meselesi’ne bakışı ve Şark Meselesi’nde Ermenilerin durumu konuları açıklanmıştır. Bu bölüm kendi arasında daha küçük başlıklara ayrılarak şu konulara değinilmiştir: Dönemler halinde Ermeni-Rus İlişkileri, Rusya’nın Uyguladığı Ermeni Politikası ve Rusya’daki Ermeniler, I. Dünya Savaşı’nda Ermeni-Rus İlişkileri, Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Girişinden 1917 Rus İhtilâline Kadar Olan Ermeni-Rus İlişkileri, Üçüncü bölümde I. Dünya Savaşı Sonrası Ermeni-Rus İlişkileri. “Osmanlı Devleti’nde İlk Ermeni İsyanları ve Alınan Tedbirler, Tehcir Kanunu’nun Uygulanışına Kadar Anadolu’da Meydana Gelen Ermeni İsyanları, Tehcir Kanunu’nun Çıkarılması ve Uygulanması, Ermeni Mezalimleri ve Katliamları, Anadolu’nun Taksim Plânı ve Ermeniler ile Gizli Antlaşmalar ve Ruslar’ın Anadolu’da Uygulamak İstediği Siyasi ve İdari Yapı” konuları anlatılmıştır. Çalışmanın son bölümünde Türk-Ermeni-Rus ilişkilerinin kısa bir tarihi gelişiminden bahsedilerek Ermenilerin, Rusya’nın değişik bölgelerine yerleşmeleri ve buralarda sistemli olarak kolonize olmaları anlatılmıştır. Ayrıca 1960’tan günümüze kadar olan dönemdeki Ermeni-Rus ilişkilerine değinilmiştir. Sonuç bölümünde ise bahsedilen olaylar genel bir değerlendirmeye tabi tutularak “Ermeni Sorunu”nun çıkış nedenleri tahlil edilmiştir. Önem arz eden belli başlı olaylar tekrar göz önüne alınarak bazı gerçekler ortaya çıkarılmıştır. Daha sağlıklı bilgilere nasıl ulaşılabileceği konusunda tavsiyelerde bulunulmuştur. Son olarak yapılan çalışmanın kısa bir özeti ve bu özetin İngilizce olarak tercümesi verilmiştir.”