Yazar: İDRİS YÜCEL
Danışman: Y.DOÇ.DR. GÜLBADİ ALAN
Yer Bilgisi: Erciyes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (2005)
Özet: “1810 yılında Boston’da kurulmuş olan Amerikan Board misyonerlik örgütü kısa süre içinde birçok kıtada ve ülkede faaliyete başlamıştır. Osmanlı Devleti’nin sınırları içerisinde kalan ‘Kutsal Topraklar’ Amerikan Board’ın öncelikli hedefleri arasındadır. Dolayısıyla örgüt, Osmanlı topraklarına misyoner göndermekte fazla zaman kaybetmemiştir. Osmanlı toprakları üzerine görevlendirilen ilk Amerikan Board misyonerleri Levy Parsons ve Pliny Fisk, 1819 yılının sonlarında İzmir’e ulaşmışlardır. Bundan kısa bir süre sonra iki misyoner ailesi Beyrut şehrine ayak basmışlardır. Amerikan Board’ın bu dönemde göndermiş olduğu misyonerler daha çok, keşif amaçlıdır. Örgüt misyonerleri ilk yıllarını geniş çaplı araştırma ve gezilerle geçirmiştir. Yapılan bu ilk dönem çalışmaları bir anlamda Amerikan Board için nabız yoklama girişimleridir. Amerikan Board misyonerleri, ilk yıllarda yapmış oldukları hazırlık çalışmaları sonucunda Müslümanlar arasında olumlu sonuç alamayacaklarını kısa süre içinde anlamışlardır. Bu noktada asıl hedef olarak Osmanlı topraklarında yaşayan Hıristiyan azınlıklar seçilmiştir. Başlıca Rumlar, Bulgarlar ve Ermeniler arasında misyonerlik çalışmaları yürütmüş olan Amerikan Board, Osmanlı topraklarında yaşayan diğer toplulukları da göz ardı etmemiştir. Teşkil etmiş olduğu misyon bölgeleri aracılığıyla misyonerlik faaliyetleri sürdüren Amerikan Board, Osmanlı Devleti sınırları içerisinde başlıca beş misyon bölgesi oluşturmuştur. Bu misyonlar Suriye Misyonu, Batı Türkiye Misyonu, Doğu Türkiye Misyonu, Merkezû Türkiye Misyonu ve Avrupa Türkiyesi Misyonu’dur. Suriye Misyonu’nu 1870 yılında Presbiteryenlere teslim eden Amerikan Board, bu tarih sonrasında Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’da bulunan topraklarında Avrupa Türkiyesi Misyonu’nu teşkil etmiş ve bu bölgeye ağırlık vermiştir. Bu iki misyonun dışında kalan ve ağırlıklı olarak Anadolu topraklarında tesis edilmiş olan diğer üç misyonun odağında Ermeniler bulunmaktadır. Ancak diğer yandan o dönemde Anadolu’da bulunan Rumlar ve diğer topluluklar arasında da çalışmalar sürdürülmüştür.”