Yazar: BAYRAM ÇAKICI
Danışman: PROF.DR. ATİLLA ÇETİN
Yer Bilgisi: Sakarya Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (1998)
Özet: “Osmanlı Devleti’nin 1915 yılında uyguladığı “tehcir olayı” uluslararası gündemden düşmeyen bir meseledir. Osmanlı Devleti başkentinin yanı başında bir vilayet konumunda olan İzmit Mutasarrıflığı’nda yaşayan 325.000 kişiden 58.000’ini 1914 sayımlarına göre Ermeniler oluşturmakta idi. Berlin Anlaşması’ndan sonra Ermeniler arasında yayılan ihtilal fikirleri İzmit Mutasarrıflığı’ndaki Ermenileri de etkilemiştir. I. Dünya Savaşı’ndan önce İzmit Mutasarrıflığı’nda Ermeniler kalabalık oldukları Bahçecik, İzmit, Adapazarı, Geyve gibi yerlerde gösteriler yapmışlar ve olaylar çıkarmışlardır. I. Dünya Savaşı’ndan önce ve savaş sırasında İzmit Mutasarrıflığı’ndaki Ermeniler, Karadeniz üzerinden Rusya ve Bulgaristan’la haberleşmeyi sağlayarak casusluk yapıyorlardı. Seferberliğin ilanından sonra Ermeniler çeteler kurarak İzmit Körfezi’nin güneyindeki dağlarda, Bursa Ermenileriyle birlikte Müslüman köylerine saldırmaya başlarlar. Tehcir kararından sonra İzmit Mutasarrıflığı’ndaki Ermenilerin de tehlike arz etmesi üzerine tehcire tabi tutulmuşlardır. İzmit Mutasarrıflığı’ndan sevk edilen Ermenilerin çoğu Zor Mutasarrıflığı’na sevk edilmiştir. Ermenilerin sevki sırasında Osmanlı Devleti gerekli tedbirleri alarak ihtiyacı olan Ermenilere yardımlar yapılmıştır. Ermenilerden geride kalan malları ise komisyonlar oluşturularak devlet tarafından teslim alınmıştır. İzmit Mutassarrıflığı’ndan Protestan, Katolik, asker aileleri ve devlet müesseselerinde çalışan bazı Ermeniler tehcir edilmeyerek yerlerinde bırakılmışlardır. I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Ermenilerin memleketlerine iadesini kararlaştıran Osmanlı Devleti, Ermenilere dönüşte de gerekli yardımı yapmıştır. Osmanlı Devleti, Ermenileri tehcir dönüşünde istedikleri yere gitmekte serbest bıraktığından, İzmit Mutasarrıflığı’ndaki Ermenilerin tamamı geri dönmemiştir. İzmit Mutasarrıflığı’na tehcirden geri dönen Ermeniler çeteler kurarak müslüman halka karşı saldırıya geçmişlerdir.”