BELGELER
BOA, HR. SYS, 2819/28_2
Devlet kademesinde önemli bir mevkiye gelmiş bir Ermeni memur, Ermenilerin bozgunculuk yolunda çok ileri gittiklerini ve Mösyö Gladstone'un bunların isteklerini desteklemeye fazlasıyla eğilimli olup kendisinin de Ermeni ve Hıristiyan olmasından ötürü bu konuya dair uygun bir şekilde mektup yazması durumunda Gladstone'un çekinmeden cevap verebileceğini düşünerek böyle bir mektup gönderilmesinin devlet açısından faydalı olacağını birkaç defa Padişah'a arz etmişti.
Mösyö Gladstone'un tutucu bir Hıristiyan olduğu bilinmektedir. Ancak gerek Padişahımız ve gerekse bütün Osmanlı uluslarının dine olan sevgi ve bağlılıkları bütün dünyaca bilindiği üzere Ermeni cemaati yüzlerce seneden beri Osmanlı ülkesinde, devletin koruması ve egemenliği altında tam bir mutluluk ve refah içerisinde yaşamakta; can, mal, ırz ve namusları emniyet içerisinde bulunmaktadır. Osmanlı ülkesindeki Ermenilerin toplam nüfusu 1.000.000 civarındadır. Bu nüfus Müslüman halka oranla çok küçük bir topluluk demektir. Buna rağmen bunların Müslüman kesimler üzerine hakimiyeti öne çıkarılarak ayaklanma ve isyana teşvik edilmeleri ve Müslüman halk ile aralarına nifak sokulması sonuçta yenilip yok olmalarına yol açacaktır. Dirayet, anlayış ve hümanistliği ile tanınan Mösyö Gladstone'un Osmanlılarla İngilizler arasında asırlardır süregelen dostâne ilişkileri dikkate almadan, sonuç alınması imkânsız olan böyle bir hareketi onaylayarak Ermenilere yardım sözü vermeyeceği açık olduğundan kendisinin bu yolda bir mektup yazmasına gerek olmadığı büyük memura cevap olarak bildirilmiş ve yaptığı teklif reddedilmiştir.
Mösyö Gladstone ile görüşülerek bu konuların kendisine münasip bir dille aktarılıp gerçekten bir süreden beri Ermenilerin uygunsuz davranışlar içinde oldukları ve özellikle Londra ile İngiltere'nin diğer bazı şehirlerindeki Ermeni bozguncularının yakışıksız hareketlerinin sınırı aştığı da ek olarak söylenmelidir. Ayrıca bu bozguncuların sakıncalı hareket ve tavırlarına son verilmesi için Gladstone'dan gerekli güvencenin alınması ve durumun Padişah'a bildirilmesi irade gereğidir. Arz olunur.
Tekrarı, 15 Haziran 1893
BOA, HR. SYS, 2819/28_2