Yazar: ORBAY BULUR
Danışman: PROF. DR. O. METİN ÖZTÜRK
Yer Bilgisi: Atılım Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı
Konu: Uluslararası İlişkiler
Yüksek Lisans Tezi (2005)
Özet: “1878 Berlin Anlaşması ile Osmanlı Devletine yönelik reform çabalarına konu olan Ermeni sorunu, izleyen dönemlerde büyük güçlerin uluslararası politikada ilgilendikleri bir konu olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarının paylaşımında ve Kafkasya’da söz sahibi olmak ve imparatorluğun çöküşünü hızlandırmak isteyen Rusya, İngiltere, Almanya ve Fransa, Ermenilere yönelik politikalar oluşturmuşlardır. Kafkasya’nın etnik çeşitliliği ve enerji kaynaklanın zenginliği, bu bölgeyi mücadele alanına dönüştürmüştür. Osmanlı-Rus ve Ermeni-Osmanlı çatışmaları ile Almanların Gürcistan ve İngilizlerin Azerbaycan’daki çıkar mücadeleleri, Kafkasya’da 1921’e kadar devam etmiştir. 1921 Kars antlaşmasıyla Türkiye-SSCB, böylece de Türkiye-Gürcistan ve Türkiye-Ermenistan sınırları belirlenmiştir. Ermenistan Kafkasya’da ilk bağımsızlığını 1918’de Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’nda yenilgisinden sonra ilan etmiş, 1920’ye kadar bölgede Sovyet egemenliği sürmüş, 1922’de Transkafkasya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Ermenistan’ın Moskova’ya bağlı bir cumhuriyet olduğu iki kutuplu dönemde, özellikle Türkiye’nin 1974 yılında gerçekleştirdiği Kıbrıs Barış Harekatı’nı izleyen yaklaşık 10 yıllık bir periyotta, Ermeni sorunu terörizm bağlamında gündeme gelmiştir. Ermenistan’ın, SSCB’nin dağılmasıyla 1991’de bağımsızlığını ilan etmesinden sonra, Ermeni sorunu yeniden ön plana çıkmıştır. Bu yeni dönemde Türkiye ile Ermenistan’ın iyi ilişkiler kuramamasının temel nedeni, soykırım iddialarının gündemde tutulması ve Karabağ sorunudur. Devlet Başkanı Levon Ter-Petrosyan soykırımı iddialarından kaçınırken, yerini alan Robert Koçaryan soykırım iddialarını Ermenistan’ın dış politika öncelikleri arasına almıştır.Türkiye, soykırım iddialarına, Türk diplomatlarının katline ve Karabağ sorununa rağmen, bağımsızlık sonrasında Ermenistan’a karşı ılımlı bir politika izlemiştir. Buna rağmen 1990’lı yıllar sözde soykırımın yabancı ülke parlamentolarına en fazla getirildiği dönem olmuş ve Ermenistan, 1993’de Azerbaycan’ın % 20’sinin işgalini ve bir milyon mültecinin varlığını sergileyen bugünkü durumu yaratmıştır. Çalışmada, “Ermeni Sorunu” karşısında Türkiye’nin nasıl bir politika izlemesi gerektiği konusu üzerinde de durulmuştur. Sorunlara sebep teşkil eden unsurların din-mezhep, ırk ve ekonomi olduğu düşünüldüğü için, Türk-Ermeni ilişkileri, bu faktörler göz önünde bulundurularak irdelenmeye çalışılmıştır.”