Yazar: GÖKHAN BOLAT
Danışman: PROF. DR. M. METİN HÜLAGÜ
Yer Bilgisi: Erciyes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı / Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı
Konu: Tarih; Uluslararası İlişkiler
Doktora Tezi (2010)
Özet: “Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılın ikinci yarısında başlayan Ermeni isyanlarında Osmanlı-İran sınırı ve İran toprakları Anadolu’ya yapılan saldırılarda yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Bunun çeşitli sebepleri olsa da en önemlisi İran Devleti’nin Ermenilerin bu faaliyetlerine engel olmaması ve bazen de bunları desteklemesidir.
İran’ın Ermenilere karşı bu tutumunda iki önemli etken bulunmaktadır. Birincisi, Ermeni Meselesi’nin ortaya çıkmasında etkili olan İngiltere ve Rusya’nın İran üzerindeki etkileri ve ikincisi de Osmanlı ve İran arasında yüzyıllardır devam eden bazı sorunlardır. Bu sorunların başlıcaları, hudud meselesi, hudud üzerindeki aşiretler sorunu ve Şii-Sünnî rekabetidir. İran içinde özellikle Tebriz, Salmas, Hoy, Makü ve Urmiye’de örgütlenen Ermeni komitacılar, burada gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra Osmanlı-İran sınırını kolaylıkla geçerek Anadolu’daki isyan faaliyetlerine katılmışlardır. Ayrıca yine bu bölgelerden Osmanlı içindeki Ermenilere, silah ve teçhizat taşıyarak isyanların daha da büyümesini sağlamışlardır. Osmanlı Devleti, İran tarafından gelen bu saldırılara karşı İran hükümetini birçok defa uyarmasına rağmen bir sonuç elde edememiştir. Bu yüzden sınırın korunması için, askerî bazı tedbirler almıştır. Bunlardan biri de sınır boyunca Hudud Taburu’nun kurulmasıdır. Buna rağmen saldırıların kesilmemesi üzerine 1905-1909 arasında İran içindeki Vezne, Lahican ve Savuçbulak’a askerî harekâtlar düzenlenerek buralar ele geçirilmiştir.”
Anahtar Kelimeler: Ermeni Meselesi, İran, Osmanlı Devleti, Kürtler