İçişleri Bakanlığı
Emniyet Genel Müdürlüğü
Adana Valiliğinden gelen 26 Şubat 1915 tarihli şifre telgrafın suretidir:
12 Şubat 1915’te Dörtyol bölgesinde Adanalı Öğretmen İbrahim ve Dörtyollu Artin ve Bedros adında üç Ermeni, düşman gemisine kaçmıştı. Bunun üzerine Erzin’e gittim. Gerekli tedbirleri alarak, ilgililere emirler verdim. 24 Şubat 1915 tarihinde, yine o bölgelerde sazlık içinde, deniz kenarında devriye dolaşan erlerimiz tarafından, Dörtyollu Agop adında biri yakalandı. Söz konusu kişinin ifadesinde, isimlerini bildirdiği kişilerin toplantılarının sonucunda, Türkiye’de huzur içinde olmadıklarını; küçük bir kuvvetle buraya geldiklerinde, kendilerinin de silâhlarıyla hazır olduklarını, Türkleri katledeceklerini ve söz konusu bölgedeki askerin kuvvetinin bulunmadığını, düşman zırhlısına firar ederek ihbar etmek üzere sevk edildiklerini anlatmaktadır.
Bununla ilgili olarak şüpheliler tutuklanmakla beraber, gerekli tedbirler de alındı. 25 Şubat 1915’te yine söz konusu bölgeden İskenderun’a giden demir yolunun, 34 ncü km’sinin ilerisinde Azirli köyünün, Payas tarafında deniz kenarındaki sazlık içinde devriyelerimiz tarafından ışıldak işaretine mahsus, iki tarafı siyah ortası kırmızı bir camlı aynanın bulunduğu, kaymakamlığın verdiği haberden anlaşılıyor. Bunun üzerine Osmaniye’de bulunan Jandarma Alay Komutanı Avni Beye telefonla gerekli emri verip, Erzin’deki bölge komutanına da telefonla bildirdim. O bölgede hiçbir Ermeni kalmamak üzere Dörtyol’daki Ermenileri tümüyle Osmaniye, Ceyhan ve Adana’ya sevk etmelerini bildirdim. Kozan’da Hınçak Komitesi tarafından, yine hükûmet aleyhine ayaklanmaya çağıran duvar afişlerinden dolayı tutuklananların, hemen askerî mahkemeye sevk olunmak üzere, il merkezine gönderilmelerini ve yerel yöneticiler tarafından ona göre tedbir alınmasını cevaben yazdığımı, bilgilerinize arz ederim.
İçişleri Bakanlığı
Emniyet Genel Müdürlüğü
Osmanlı Ordusu Başkomutanlığına Dörtyol Ermenileri hakkında, Adana Valiliğinden alınan 26 Şubat 1915 tarihli telgrafın sureti görüşleri alınmak üzere Ek’te sunulmuştur:
27 Şubat 1915
İçişleri Bakanı
Tutuklananlar hakkında pek ciddî tedbirler alınmasında ısrar edilmelidir.
5 Mart 1915
Şam aracılığı ile 4 ncü Ordu Komutanlığına 12 Şubat 1915’te Dörtyol bölgesinden düşman gemisine firar eden üç Ermeni’den başka, 24 Şubat 1915 tarihinde de yine o bölgenin sazlıklarında Dörtyollu Agop isminde biri yakalanmıştır. Agop’un alınan ifadesinden, Türkiye’de rahat olmadıklarını, bölgelerinde askerin kuvvetinin ve toplarının bulunmadığını, küçük bir kuvvetle gelirlerse kendilerine silâhlı olarak katılacaklarını ve Türkleri katledeceklerini, düşman gemilerine bildirmek üzere gönderildiği anlaşılmaktadır. Bu işte parmağı olanların tutuklanarak, o bölgedeki Ermenilerin Osmaniye ve Adana taraflarına nakli emrinin verildiği, Kozan kazasında Hınçak Komitesi tarafından devlet aleyhine ayaklanma ve çağrıyı içeren afişlerin duvarlara yapıştırılması üzerine, tutuklananların askerî mahkemeye verilmekte olduğu Adana Valiliğinden gelen 26 Şubat 1915 tarihli telgraf ile bildirilmektedir.
Adana bölgesindeki Ermeni komitelerinin faaliyete geçmekte olduklarını gösteren bu durum, emniyeti kesintiye uğratmakta ve şiddetli tedbirler alınmasını; tutuklananların ya da tutuklanacakların acele olarak yargılanarak cezalandırılmasını ve olayların yayılmasının engellenmesini gerektirmektedir. İşlemlerin sonucu hakkında peşi sıra bilgi verilecektir. İçişleri Bakanlığının Adana Valiliğinden alıp gönderdiği bilgilere göre Dörtyol Ermenilerinden üç kişinin, düşman gemisine firar etmeleri dolayısıyla açılan soruşturma sırasında, birçok ihtilâl faaliyetinin ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Ele geçirilen suçlular hakkında 25 Şubat 1915 tarihli genel tebliğlere göre 4 ncü Ordu tarafından yapılan işlemlere ait bilgi verilmesi.
Osmanlı Ordusu
Başkomutanlığı
Kudüs’ten Başkomutanlığa gelen şifre
Numara: 2247
C: 26 Şubat 1915
Tedbirler zaten alınmıştır. 4 ncü Ordunun askerî bölgelere ayrılması bu amaca yöneliktir. Tedbirler aşağıda açıklanmıştır:
1. 8 nci Tümene bağlı Adana’daki müfreze, şimdilik Adana’da bırakılacaktır.
2. Ermenilerin bulunduğu bölgede, gerekli görüldüğü takdirde sıkıyönetim mahkemesi kurulması için bölge komutanlarına yetki verilmiştir.
3. Halep’in, Ermenilerin oturduğu bölgesinde mevcut konuşlanmanın, muhtemel bir Ermeni ayaklanmasını derhâl bastırmaya uygun olacak şekilde değiştirilmesi emredilmiştir.
4. Bölge komutanlarının yetkisi genişletilmiştir.
5. Bununla beraber sadık halka karşı şefkatin esirgenmemesi emredilmiştir.
28 Şubat 1915
4 ncü Ordu Komutanı
Cemal
