Yazar: ÇİĞDEM TÜRKMEN
Danışman: PROF. DR. ENİS ŞAHİN
Yer Bilgisi: Sakarya Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı / Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (2018)
Özet: “1908 yılında Meşrutiyetin ilan edilmesi ile yapılan Meclis-i Mebusan seçimleri, çoğunluğu sosyalist olan 12 Ermeni’nin parlamentoya katılmasını sağlamıştır. Seçilen bu milletvekilleri arasında çalışmanın konusunu da teşkil eden Karakin Pastırmacıyan (Armen Garo), Taşnak Partisi, Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı, Ermeni Gönüllü Tugayı ve Ermenistan Cumhuriyeti ABD Büyükelçiliği konumlarındaki rol ve faaliyetleri açısından dikkati çekmektedir. Eğitim hayatına bir Ermeni okulu olan Sanasaryan Varjaran’da başlayan Pastırmacıyan, okulunun ilkeleri doğrultusunda bir yaşam çizgisi takip ederek başta en bilinen terör faaliyeti olan Osmanlı Bankası Baskını olmak üzere birçok ırkçı saldırının mimarı olarak tarih sahnesinde yerini almıştır. Ancak bütün bu olanlara rağmen soykırım yaftasını Türk hükümetine karşı kullanmaktan hiçbir zaman çekinmemiş, hatta bu safsata kendisinin bilhassa Amerika’daki hayatı boyunca kullandığı yegane argümanı olmuştur. Çalışma öncelikle Karakin Pastırmacıyan’ın hatıraları, yazdığı kitaplar, Osmanlı arşiv vesikaları ve Meclis-i Mebusan Zabıt Cerideleri kaynak alınarak oluşturulmuştur. Hatıraları özellikle çocukluk ve Osmanlı Bankası Baskını hadisesinin ayrıntılarına ulaşılmasında fayda göstermiştir. Kitaplarına bakıldığında ise Pastırmacıyan ve kendisi gibi ayrılıkçı düşüncelere mensup Ermeni güruhun Cihan Harbi’ne yaklaşım ve çalışmalarını açıklayıcı nitelik sergilemiştir. Yerli ve yabancı literatür göz önüne alındığında The Armenian Review, The New Armenia dergileri dikkate değerdir. Ek olarak Simon Vratzian’ın kişisel düşünceleri, Gustave Wülfing’in banka baskını raporu, Mavroyani Bey’in Hariciye Nezareti yazışmaları ve Fikrettin Yavuz’un, Osmanlı Devleti’nde Ermeni Terörü 1896 Osmanlı Bankası Baskını eseri isimleri zikredilmesi gereken kaynaklardan olmuştur. Ayrıca Papers Relating to the Foreign Relations of the United States serisinin 1918, 1919 ve 1920 tarihlerine ait bazı nüshaları belirtilen yıllardaki faaliyetlerini açıklayıcı özelliktedir. Pastırmacıyan’ın şahsına dair yapılmış bir başka çalışmaya da rastlanmaması çalışmaya değer katan en büyük unsuru teşkil etmektedir.”