Yazar: EMİN ŞIHALİYEV
Danışman: PROF.DR. YAVUZ ERCAN
Yer Bilgisi: Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih
Doktora Tezi (2004)
Özet: “Azerbaycan – Ermenistan ilişkilerinde Rusya, İran faktörünün ve Türkiye’nin tutumunun incelendiği bu çalışmada, öncelikle jeopolitik açıdan büyük bir konuma sahip Güney Kafkasya’nın bölgesel oyuncular olan Rusya, İran ve Türkiye açısından ne gibi önem arz ettiği araştırıldı. Ayrıca, bu devletler arasında yaşanan rekabet ve gerginliklerde, özellikle devlet çıkarlarında Ermeni faktöründen de yararlanıldığı incelendi. Bu araştırmanın önemli olan yanı, Türk-Ermeni ilişkilerinin Kafkasya boyutuna değinilmiş olmasıdır. Çünkü Türkiye’de “Ermeni Meselesi” üzerine yapılan araştırmalar, sadece Türkiye açısından ele alınmıştır. Bu araştırmanın diğer bir özelliği de büyük ölçüde arşiv belgelerinin yanı sıra Rus ve Ermeni kaynaklarından yararlanılmış olmasıdır. “Azerbaycan – Ermenistan İlişkilerinde Rusya ve İran Faktörü” adını taşıyan bu çalışma, yedi bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde, Ermenilerin kökeni ve kimliği konusu Rus ve Ermeni kaynakları açısından ele alındı. İkinci bölümde, Ermenilerin 1905 – 1906 yıllarında ve 1918 yılında Azerbaycan’da yaptıkları katliamlar üzerinde duruldu. Üçüncü bölümün esas konusu, Azerbaycan – Ermenistan arasında bitmeyen kavga, Karabağ sorunu, siyasi gelişmeler ve olaylardır. Bu bölümde, Azerbaycan’ın % 20’lik bir kısmının Ermenistan tarafından işgali, Azerbaycan’da siyasi gelişmeler ve Batıyla kurulan diplomatik ilişkiler vb. kısımlara geniş yer verilmiştir. Dördüncü bölümde, jeopolitik açıdan Kafkasya’da Rusya, İran ve Türkiye rekabetleri, ayrıca aralarındaki çıkar çatışmalarında Ermeni faktöründen yararlandıkları; beşinci bölümde, Azerbaycan-Ermenistan ilişkilerinde Rusya faktörü bütün teferruatıyla incelendi. Özellikle bu bölümde, Ermenilerin Güney Kafkasya’ya Ruslar tarafından getirildikleri konusuna da değinildi. Altıncı bölümde, Azerbaycan-Ermenistan ilişkilerinde İran faktörü; yedinci bölümde ise bu ilişkilerde Türkiye’nin tutumu ele alındı. Bu bölümde Türkiye’nin Azerbaycan ve Ermenistan politikasının yanı sıra içinde bulunduğu sorunlar üzerinde de duruldu. Araştırmanın “Sonuç” kısmında soruna çözüm yolları ortaya konuldu. Ayrıca, araştırmada ek kısmı da yer almaktadır.”