Yazar: ABDURRAHMAN İLHAN
Danışman: PROF. DR. MEHMET ŞEKER
Yer Bilgisi: Dokuz Eylül Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı / İslam Tarihi Bilim Dalı
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi (2008)
Özet: “Birinci Dünya Savaşı henüz başlamıştı. Osmanlı Devleti de bu savaşta Almanya’nın yanında yer alarak İngiltere, Rusya ve Fransa’ya karşı savaş açmıştı. Osmanlı Devleti bu savaşa katılmasına katılmıştı. Fakat ülke hem sosyal hem de ekonomik anlamda çöküşün eşiğine gelmişti. Yıllar süren savaşlar ve meydana gelen olaylar halkta büyük bir bezginlik ve ümitsizlik meydana getirmişti. Osmanlı Devleti’nin içerisinde bulunduğu şartları ve savaşa girmesini fırsat bilen Ermeniler de, hayal ettikleri büyük Ermenistan’ı gerçekleştirmek amacıyla yoğun bir isyan ve ihtilal hareketlerinin içerisine girmişlerdi. Bu bağlamda Sivas vilâyeti de Anadolu’nun ortalarında yer alan, nispeten geniş coğrafyaya yayılmış, Kafkas cephesine yakın, önemli yolların geçtiği kavşak noktasında yer alan, coğrafi ve stratejik önemi hayli fazla olan bir vilâyetti. Çünkü Kafkas cephesiyle olan her türlü irtibat buradan sağlanmakta, cepheye sevk edilecek olan askerlerin önemli bir kısmı bu bölgeden temin edilmekte ve cephede savaşan ordunun ihtiyaçlarının önemli bir kısmı buradan karşılanmaktaydı. Vilâyetin ne kadar önemli bir yer olduğunu bilen komitacı Sivas Ermenileri de Osmanlı Devleti’ni cephede zayıf düşürmek ve Rusların doğuda rahatça ilerlemesini sağlamak amacıyla bazı faaliyetlere başlamışlardı. Yolları tahrip edip telgraf tellerini kesmişler, askere kaydolmak için askerlik şubelerine giden insanlara saldırmışlar ve dağlarda eşkıyalık yaparak bölgede kaotik bir ortam yaratmaya gayret etmişlerdi. Ermeni isyan ve ihtilal hareketlerinin artık kontrol edilemez bir boyuta ulaşması ve Van isyanının patlak vermesinin ardından Osmanlı Devleti Hükümeti, Ermeniler için geçici sevk ve iskân kanunu bakanlar kurulu kararıyla almıştır. Diğer vilâyetlerde olduğu gibi Sivas vilâyetinde de Ermenilerin sevk ve iskânıyla ilgili emir ve talimatlar vilâyete ulaştıktan sonra gerekli hazırlıklar yapılmış ve Temmuz ayının ilk günlerinden itibaren Ermenilerin güney bölgelere sevkine başlanmıştır. Yolculuk için en güvenli yollar tercih edilmiş ve sevkiyat esnasında muhacirleri korumakla görevli bir jandarma müfrezesi onlara eşlik etmiştir. Ermenilerin geride bıraktıkları malları devlet tarafından korunmuş ve bu amaçla komisyonlar oluşturulmuştur. Ermenilerin götürebildikleri mallarını yanlarında götürmelerine izin verilmiş ve bu amaçla kendilerine yük hayvanları ve kağnılar tahsis edilmiştir. Ermeniler günde ortalama sekiz saat yolculuk etmişler ve bu esnada yolcuların güvenliklerinden geçtikleri bölgelerdeki yerel idareciler sorumlu tutulmuştur. İskan bölgelerine ulaşan Ermeniler, kendileri için daha önceden tahsis edilen yerlere belli bir düzen içerisinde yerleştirilmiş, Ermenilerin yeni yerlerine uyum sağlayabilmeleri için gerekli olan tüm sosyal ve ekonomik destekler, imkanlar ölçüsünde sağlanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: I. Dünya Savaşı, Ermeniler, Sivas, Tehcir”