Yazar: MERAL HALİFEOĞLU
Danışman: PROF. DR. ERDAL AÇIKSES
Yer Bilgisi: Fırat Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı
Konu: Tarih
Doktora Tezi (2012)
Özet: “Bu çalışma; 1914-1945 yılları arası Türk-Amerikan ilişkilerini ele almakla birlikte, iki ülke arasındaki siyasî, ticarî, kültürel, diplomatik ve eğitim faaliyetlerini içermektedir. İkili ilişkiler ilk olarak Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’da bulunan eyaletleriyle ticarî amaçlı olarak 19. yüzyılda başlamıştır. Ticaretle başlayan ilk temaslar diplomatik ve siyasî ilişkilerin başlamasını da sağlamıştır. Akabinde Osmanlı topraklarına Amerikalı misyonerlerin gelişiyle birlikte ikili ilişkiler hız kazanmış, beraberinde de eğitim ve kültür politikaları üzerine belli başlı problemlerin yaşanmasına zemin hazırlamıştır. Ancak Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla bir süre ikili ilişkiler kesilmişse de savaş sonrasında iki devlet arasındaki ilişkiler ticarî faaliyetlerle yeniden başlamıştır. Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu zarurî şartlar nedeniyle çıkarmış olduğu Tehcir Kanunu, Amerikan misyonerlerin tepkisine neden olmuştur. Ermenileri sürekli olarak Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtan Amerikan misyonerleri, Tehcir Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden sonra Ermenilere yardım etmek amacıyla Near East Relief adında bir örgüt etrafında faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Savaştan sonra iki devlet arasındaki ilişkiler özellikle Amerikan misyonerlerin Ermeni faaliyetleri, Osmanlı Devleti’ne karşı düşmanca tutumları nedeniyle olumsuz etkilenmiştir. Bu etkilenme kendini siyasî alanda da göstermiştir. ABD’deki Türk aleyhtarlığına yönelik lobi çalışmaları, 1923 yılında Lozan’da etkinlik kazanmıştır. İki devlet arasında imzalanmış olan Türk-Amerikan Lozan Antlaşması, lobi çalışmalarının da etkisiyle 1927 yılında Amerikan Senatosu tarafından kabul edilmemiştir.”
Anahtar Kelimeler: Amerika, Misyoner, Ermeni, Ticaret, Anlaşma, Savaş ve Diplomasi