Ermenilerin Sivas vilayeti dahilinde çıkardıkları ayaklanmalara karşı yerel yöneticiler nasihat heyeti oluşturmak suretiyle ve bunlara telkinlerde bulunup suküneti sağlamaya yönelik çalışmalar yapsa da çok başarılı olamamışlardır. En sonunda ise askeri tedbirlere başvurmak zorunda kalınmıştır....

Batılılar, misyoner okulları sayesinde kadim Ortodoks olan Ermenilerin önemli bir kısmını Protestan ve Katolik mezhebine çekiyorlar, çeviriyorlar. Osmanlı Devleti Ermenilere ait bu Katolik ve Protestan kiliselerini kabul etmek durumunda kalıyor. Bütün mesele de bu okullar ekseninde gelişiyor dönüşüyor....

19. yüzyılın Rus emperyalistik siyasetinin hedeflerini iyice bilirsek Kırım Savaşı’nın sebeplerini ve ondan sonra 93 Savaşı’nın sebeplerini ve sonuçlarını anlarız. 18. yüzyılın son çeyreğinden zamanımıza kadar, Rus siyasetinin ana hedeflerinin birisi Balkanları kendi nüfuzuna almak ve aynı zamanda Boğazları kendi kontrolü altında tutmak....

Misyonerler açtıkları okullarda Ermenice eğitim vererek Ermenicenin yaygınlaşmasına olanak verdiler. Liberal milliyetçi fikirlere sahip Ermeni bir nesil ortaya çıkarttılar....

Osmanlı belgelerine bakıldığında Amerikan misyonerlerinin faaliyetlerinden en çok şikayet edenlerin Ermeni Patrikhanesi olduğu anlaşılır. Patrikhanenin şikayetlerinde ne kadar haklı olduğunu ise 1900’lü yıllarda Ermeni cemaatinin üçe parçalanmasında görüyoruz....

1893 yılında gerçekleşen Merzifon Olayları, Ermeni Meselesinin ortaya çıkmasına sebep olan kimi faktörleri içerisinde barındırır. Bir kara propaganda faaliyetleri ile başlayan olaylar Karabet Tomayan davası ile sonuçlanacak; bu dava ise Ermeni Meselesinde dış güçlerin ne kadar belirleyici rol oynadığını gösterecektir....