Birinci Cihan Harbi tamamlandıktan sonra Cenevre’de kurulan Mülteciler Yüksek Komiserliği kayıtlarına göre Erivan ve çevresine yerleştirilen Ermeni mültecilerin sayısı 320 bindi. Lozan’a katılan Türk heyeti bu mültecilerin toplu halde geri döndürülmesi ya da onlara bir yurt verilmesi gibi tekliflerin yapılmasına izin vermedi....

Mondros Mütarekesi sonrası Ermeni Sorunu’nun dört boyutu vardır. Birincisi Ermenilerin İstanbul’un işgaliyle birlikte yeni oluşan fiili durumdan yararlanma hedefleridir. İkincisi, sevk ve iskan sonrası yaşadıkları bölgelere başlayan geri dönüşlerdir. üçüncü boyut ise Kilikya’da bir Ermeni Krallığı kurma gayretleridir. Erivan Cumhuriyeti’nin Doğu Anadolu’ya yönelik saldırıları is...

30 Ekim 1918’de başlayan mütareke döneminde İtilaf Devletleri Ermeni Meselesini Osmanlıya karşı bir silah gibi kullanıyorlardı. İstanbul hükümetleri ise bu konu hakkında oldukça titiz bir tavır sergiliyor, Ermenilerin sevk edildikleri yerlerden geri dönüşleri, can ve mal güvenceleri, iaşelerinin temini gibi hususlarda hukuk çerçevesinde ve komisyonlar vasıtasıyla hareket ediyorlardı....

Mondros Mütarekesi sonrası İstanbul Ermeni Patrikhanesi eski yapısına döndürülmüştü. Fakat patrik Zaven Efendi savaşta yaşanılanları öne sürerek işgal birlikleriyle beraber hareket etmeyi tercih etmişti. Her ne kadar Milli Mücadele dönemi Zaven Efendi bu tavrını değiştirmiş olsa da bu sefer Türk yetkilileri ona güvenmeyeceklerdi....

1918 yılında çıkarılan “Geri Dönüş Kararnamesi” ile Ermeniler Osmanlı ülkesine yeniden dönmeye başlamışlardır. El konan evleri ve mallarının iadesi konusunda Osmanlı Hükümeti bir dizi kanun çıkararak uygulamaya koymuştur. 1919 yılına gelindiğinde Osmanlı topraklarında Ermeni nüfusu yaklaşık 650 bine ulaşmıştır....